Η οικογένεια κόντρα στο σχολικό bullying

Δεν υπάρχει σχολική μονάδα, από νηπιαγωγείο μέχρι λύκειο, απαλλαγμένη του αποτρόπαιου σχολικού εκφοβισμού. Οι ευκαιριακοί σχεδιασμοί του Υπουργείου μένουν γράμμα κενόν ενώ εκατοντάδες μαθητών βιώνουν καθημερινά είτε ως θύματα είτε ως θύτες είτε ως απλοί θεατές ένα βουβό, ακατάγγελτο και αναντιμετώπιστο bullying που καταστρέφει τον χαρακτήρα, σφραγίζει μια για πάντα τη ζωή του απροστάτευτου θύματος και το οδηγεί σε απόγνωση.

Στην ψυχική διαστροφή του εκφοβισμού, που καμιά σχέση δεν έχει με το πάλεμα ή τους μικροκαυγάδες μεταξύ ισοπαλών ομηλίκων, ενυπάρχει η ασύμμετρη δύναμη εις βάρος του αδυνάτου που συστηματικά στοχοποιείται, υποτάσσεται ψυχικά και παθητικά και αναίτια υφίσταται λεκτική, ψυχολογική και σωματική βία. Το αδύναμο πλάσμα χλευάζεται, προπηλακίζεται με μειωτικά παρατσούκλια, εξευτελίζεται με αισχρές ανυπόστατες φήμες και υφίσταται έναν εξουθενωτικό ρατσιστικό κοινωνικό αποκλεισμό.


Ποιες είναι οι μορφές του εκφοβισμού;

Η κόλαση του εκφοβισμού κορυφώνεται με απειλές, ξυλοδαρμούς, χαστούκια, μπουνιές, κλωτσιές, σπρωξίματα, ανήθικες χειρονομίες, αρπαγή, απόκρυψη και καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, κλοπή κολατσιού και χρημάτων. Και όλα αυτά τα αποτρόπαια σ΄ ένα χώρο που υποτίθεται ότι ασκεί αγωγή και δημιουργεί “καλούς και αγαθούς” πολίτες.

Τα παιδιά αποφεύγουν να ζητήσουν βοήθεια από γονείς και δασκάλους γιατί ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια εξευτελιστική εμπειρία που τους δημιουργεί ενοχές, τους απομονώνει, τους περιθωριοποιεί και τους μειώνει την αυτοεικόνα και τη δυνατότητα αντίδρασης.

Το παιδί φοβάται ότι η γονική παρέμβαση θα οδηγήσει τα πράγματα εκτός του δικού του ελέγχου, ενώ η καταγγελία στον δάσκαλο ενέχει τον κίνδυνο αντιποίνων και της ρετσινιάς του μαρτυριάρη.

Προληπτικά οι γονείς πρέπει να μιλάνε με το παιδί, να ακούνε τις ανησυχίες του, να ανιχνεύουν ακόμα και τους ανέκφραστους φόβους του, να ξέρουν τους φίλους του και να παρακολουθούν τη σχολική του ζωή.

Έχουν ακόμη ευθύνη να του δημιουργήσουν ειδικά ενδιαφέροντα που να του δίνουν την ευκαιρία να κοινωνικοποιηθεί, να αποκτήσει φίλους και να μπορεί από μόνο του να αντιμετωπίζει τον σχολικό εκφοβισμό.

Ενδείξεις σχολικού εκφοβισμού

Αν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας υφίσταται σχολικό εκφοβισμό ψάξτε για τις πρώτες ενδείξεις που είναι:

  • Αδικαιολόγητοι μικροτραυματισμοί, μελανιές και ξεσχισμένα ρούχα.
  • Καταστροφή ή απώλεια προσωπικών αντικειμένων.
  • Συχνοί πονοκέφαλοι, πόνοι στομάχου, προσποιητή ασθένεια.
  • Αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες, σημαντική απώλεια ή πρόσκτηση βάρους.
  • Απώλεια ενδιαφέροντος για μαθήματα, σχολείο και χόμπυς.
  • Απώλεια φίλων, απόσυρση και κοινωνική φοβία.
  • Συμπτώματα κατάθλιψης, καταναγκασμών και μειωμένης αυτοεκτίμησης.

Αν οι ενδείξεις και τα συμπτώματα σάς οδηγούν σε σοβαρή υποψία ότι το παιδί σας υφίσταται σχολικό εκφοβισμό τότε πρέπει να το συζητήσετε μαζί του και να το πείσετε να μιλήσει. Αυτή η προσπάθεια είναι κρίσιμη και η επιτυχία της εξαρτάται σχεδόν απόλυτα από τη μοναδική σχέση που έχετε ή δεν έχετε διαχρονικά οικοδομήσει με το παιδί σας.

Τα παιδιά συνήθως αποφασίζουν να μιλήσουν αν αισθάνονται ασφάλεια, παρόλο που δεν είναι εύκολο πράγμα να ομολογήσουν ότι οι συμμαθητές τους τα κατατρομοκρατούν.

Συνεργασία με το παιδί

Το πρώτο πράγμα που έχετε να κάνετε αν το παιδί σας αποφασίσει να σας μιλήσει είναι να ακούσετε με συμπάθεια το πρόβλημά του, χωρίς ούτε τον παραμικρό υπαινιγμό για τις όποιες δικές του ευθύνες.

  • Συζητήστε μαζί του το πρόβλημα και καθορίστε από κοινού τρόπους αντιμετώπισης.
  • Μην κάνετε ενέργειες πίσω από την πλάτη του.
  • Ποτέ μην πείτε στο παιδί σας να αγνοήσει το πρόβλημα ή να το λύσει από μόνο του.
  • Ποτέ μην έρθετε σε απευθείας επικοινωνία με τους γονείς του αδικοπραγούντος παρά μόνο μέσω του σχολείου.
  • Ποτέ μην ενθαρρύνετε το παιδί σας να ανταποδώσει τα κτυπήματα και να εμπλακεί σε καυγά γιατί μπορεί να τραυματιστεί σοβαρά ή και να βρεθεί τελικά κατηγορούμενος.

Που εμπλέκεται ο Διευθυντής του σχολείου

Η στήριξη της οικογένειας είναι ιδιαίτερα σημαντική, αν όμως από μόνη της δεν έχει αποτέλεσμα τότε πρέπει να μιλήσετε με τον Διευθυντή και να τον θέσετε προ των ευθυνών του. Αυτή η συνάντηση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη γιατί από την ποιότητά της θα εξαρτηθεί η επίλυση ή και η επιδείνωση του προβλήματος. Δικαιολογημένα ως γονείς απαιτείτε άμεση δράση για επίλυση του προβλήματος ενώ παράλληλα θα κατέχεστε από αισθήματα ενοχής ή και ντροπής γιατί δεν έχετε μάθει στο παιδί σας να διεκδικεί δικαιώματα και να υπερασπίζεται τον εαυτό του.

Αν έχετε αποφασίσει να πάρετε το θέμα στον Διευθυντή, κλείστε ραντεβού αναφέροντάς του το πρόβλημα σε γενικές γραμμές για να είναι ενήμερος και προετοιμασμένος.

  • Βεβαιωθείτε για το τι πραγματικά συμβαίνει, ποιοι εμπλέκονται, που και πότε, αν υπάρχουν μάρτυρες και αν δεν υπήρξε πρόκληση.
  • Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας γνωρίζει και αποδέχεται αυτό που θα ζητήσετε από το σχολείο και θα συνεργαστεί.
  • Μην προσπαθήσετε να εντοπίσετε οι ίδιοι τον αδικοπραγούντα μέσα στο σχολείο γιατί δεν έχετε τέτοιο δικαίωμα και ζητήστε ήρεμα και ευγενικά τη βοήθεια και συνεργασία του σχολείου.
  • Μην κατηγορήσετε ab initio το σχολείο και μην πείτε ότι είναι μόνο δικό του το πρόβλημα.
  • Δείξετε υπομονή γιατί το σχολείο χρειάζεται κάποιο χρόνο για τη διερεύνηση.
  • Παρακολουθήστε το πρόβλημα και ζητήστε ενημέρωση κλείνοντας το επόμενο ραντεβού γιατί κανένας δεν θα γνοιαστεί για το παιδί σας περισσότερο από εσάς.

Το Υπουργείο κάνει ασκήσεις επί χάρτου και προσπαθεί να χαράξει αντιεκφοβιστική πολιτική με θεωρίες που “όζουσι ελλυχνίων” και δεν έχουν καμία σχέση με τη σχολική πραγματικότητα.

Payment by Results

Μισόν αιώνα μέσα στα σχολεία έχω μάθει ότι η βία και ο σχολικός εκφοβισμός περιορίζονται άμεσα και βραχυπρόθεσμα μόνο με την ποσότητα και κυρίως με την ποιότητα της επιτήρησης κατά τα διαλείμματα και το τέλος των μαθημάτων. Έχω ζήσει τα αγγλικά σχολεία στη δεκαετία του ΄80 με το Θατσερικό payment by results να μειώνει τον προϋπολογισμό και τις απολαβές των εκπαιδευτικών ανάλογα με τα κρούσματα bullying στο συγκεκριμένο σχολείο.

Πολλοί εκπαιδευτικοί, δάσκαλοι και καθηγητές, έχοντας την άποψη ότι δεν είναι δουλειά τους η επίλυση των προβλημάτων παραβατικής συμπεριφοράς των μαθητών γιατί τους λείπει και ο χρόνος και η ειδική γνώση και η δεξιότητα, ρίχνουν την μπάλα στο γήπεδο των σχολικών ψυχολόγων. Παλιός μαθητής μου, εξαίρετος εκπαιδευτικός, άρτι προαχθείς προσπαθεί απεγνωσμένα να κρατήσει το πιο δύσκολο γυμνάσιο με μαθητές από δυσλειτουργούσες και ανελλήνιστες οικογένειες και καθηγητές που αδιαφορούν πλήρως για τη σχολική βία γιατί αυτό κατά τη γνώμη τους είναι δουλειά του Γυμνασιάρχη και των βοηθών του που καλοπληρώνονται!

Αλίμονο στην κοινωνία εκείνη που οι δάσκαλοί δεν αγαπούν το επάγγελμα και δεν είναι ερωτευμένοι μ΄ αυτό που κάνουν.

ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΣΑΒΒΑ ΣΕΠΟΥ
Φιλόλογος εταίρος του London Institute of Education