Το Brexit πυροδοτεί εξελίξεις σε μία δέσμη θεμάτων που επηρεάζει τόσο την Κύπρο όσο και την Ελλάδα. Οι επιπτώσεις είναι αναπόφευκτες και εκτιμάται ότι θα επιβαρύνουν σχεδόν πολλούς τομείς της οικονομίας, με αιχμή τις εξαγωγές, τον τουρισμό και τον χρηματοπιστωτικό κλάδο.
Η διατάραξη της νομισματικής ισοτιμίας λόγω Brexit με την ισχυροποίηση του ευρώ έναντι της στερλίνας καθιστά τα ελληνικά εξαγώγιμα προϊόντα πιο ακριβά και άρα λιγότερο ανταγωνιστικά. Οι ελληνικές εξαγωγές προς το Ηνωμένο Βασίλειο φτάνουν σε ετήσια βάση τα 2,5 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας στο 1,4% του ΑΕΠ και αφορούν κυρίως τρόφιμα, φρέσκα και τυποποιημένα.
Η έξοδος της Βρετανίας από την Ε.Ε. επηρεάζει, όμως, και τις ζωές δεκάδων χιλιάδων ελληνικών οικογενειών, επειδή πολλοί Έλληνες και Κύπριοι φοιτητές επιλέγουν κάθε χρόνο τα βρετανικά πανεπιστήμια κυρίως για μεταπτυχιακές σπουδές. Η Βρετανία αποτελεί διαχρονικά ακαδημαϊκό πόλο έλξης. Ενδεικτικό είναι ότι οι Έλληνες απόφοιτοι βρετανικών ανώτατων ιδρυμάτων ξεπερνούν τους 300 χιλιάδες.
Μόνο το ακαδημαϊκό έτος 2018-19 σχεδόν 10.000 Έλληνες φοιτούσαν στα βρετανικά πανεπιστήμια. Έτσι, αποτελούν την πέμπτη μεγαλύτερη ομάδα φοιτητών στο Ηνωμένο Βασίλειο που προέρχονται από κράτη-μέλη της Ε.Ε. και την ενδέκατη μεταξύ όλων των χωρών του κόσμου. Παράλληλα, περίπου 40.000 Έλληνες διδάσκουν ή εργάζονται σε βρετανικά πανεπιστήμια, ενώ 165.000 Έλληνες φοιτητές παρακολουθούν βρετανικά προγράμματα σπουδών στην Ελλάδα.
Αντίστοιχα για την Κύπρο, κάθε χρόνο 2000 Κύπριοι, προπτυχιακοί και γύρω στους 500 μεταπτυχιακούς μεταβαίνουν στο Ηνωμένο Βασίλειο για τις σπουδές τους.
Αύξηση διδάκτρων μετά το Brexit
Οι φοιτητές που θα εγγραφούν σε βρετανικά πανεπιστήμια το επόμενο ακαδημαϊκό έτος (2021) αλλά και αργότερα θα έρθουν αντιμέτωποι με σημαντική αύξηση των διδάκτρων. Θα χρειαστεί να καταβάλουν τα δίδακτρα των διεθνών φοιτητών, τα οποία ανέρχονται, κατά μέσο όρο (ανάλογα με το πανεπιστήμιο και το πτυχίο), σε 16.500 ευρώ τον χρόνο.
Όσοι, όμως, είναι ήδη εγγεγραμμένοι και παρακολουθούν πανεπιστημιακό πρόγραμμα πριν από το τέλος Δεκεμβρίου 2020 έχουν εξασφαλίσει τα ίδια δίδακτρα που πληρώνουν και οι Βρετανοί συμφοιτητές τους. Αυτό δεν θα αλλάξει για όσο καιρό διαρκέσουν οι σπουδές τους. Για όσους δηλαδή έχουν ήδη ξεκινήσει σπουδές πριν από την καταλυτική ημερομηνία του Brexit δεν αλλάζει τίποτε. Ό,τι ισχύει μέχρι τώρα θα συνεχίσει να ισχύει μέχρι το πέρας των σπουδών τους. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί μαθητές που δεν θα έμπαιναν κανονικά στη διαδικασία επιλογής πανεπιστημίου επιχειρούν να εξασφαλίσουν με βαθμούς και ρήτρες από το πανεπιστήμιο την πρόωρη είσοδό τους σε κάποιο ακαδημαϊκό ίδρυμα, ώστε να προλάβουν τα προνομιακά δίδακτρα της προ Brexit εποχής.
Ένα, όμως, ακόμα προνόμιο που χάνεται για τους Ευρωπαίους φοιτητές από το 2021 και μετά λόγω Brexit είναι τα βρετανικά κρατικά φοιτητικά δάνεια για την πληρωμή διδάκτρων. Με απόφαση της υπουργού Δημοσίων Πανεπιστημίων Μισέλ Ντόνλαν αποφασίστηκε ότι από το ακαδημαϊκό έτος 2021-2022 φοιτητές από την Ε.Ε. και την Ελβετία δεν δικαιούνται πλέον το φοιτητικό δάνειο για την κάλυψη των διδάκτρων σε βρετανικά πανεπιστήμια.
Μέχρι σήμερα, τα φοιτητικά δάνεια χορηγούνταν από το υπουργείο Παιδείας σε φοιτητές, η αίτηση των οποίων είχε εγκριθεί από βρετανικό πανεπιστήμιο. Το ύψος του δανείου ήταν τέτοιο ώστε να μπορεί να καλύψει ακριβώς το κόστος των διδάκτρων του συγκεκριμένου πανεπιστημίου και ανερχόταν το πολύ σε 9.000 στερλίνες ετησίως. Αυτό σημαίνει ότι δυνητικά δύο αδέλφια μπορούν να πληρώσουν διαφορετικά δίδακτρα, αναλόγως αν το ένα έχει εγγραφεί πριν από το τέλος Δεκεμβρίου και το άλλο μετά.
Υπάρχουν, ωστόσο, βρετανικά πανεπιστήμια, τα οποία προσφέρουν σε φοιτητές από χώρες-μέλη της Ε.Ε. προγράμματα σπουδών με έκπτωση στα δίδακτρα και μετά τη λήξη της μεταβατικής περιόδου του Brexit. Πρόκειται για κίνηση μεμονωμένων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ώστε να μη μειωθεί σημαντικά η ροή φοιτητών από το εξωτερικό. Σύμφωνα με κυβερνητικές εκτιμήσεις στο Λονδίνο, πάντως, οι εγγραφές Ευρωπαίων φοιτητών στα βρετανικά πανεπιστήμια αναμένεται να μειωθούν κατά 20%.
Τα δίδακτρα, όμως, δεν είναι το μόνο που αλλάζει. Οι Ευρωπαίοι φοιτητές θα εντάσσονται στο καθεστώς φοιτητικής βίζας. Πρόκειται για έναν νέο μηχανισμό που ονομάζεται Student Route, τον οποίο πρέπει να ακολουθήσουν οι πολίτες κράτους-μέλους της Ε.Ε. που θα φτάσουν στο Ηνωμένο Βασίλειο για σπουδές μετά την 1η Ιανουαρίου 2021. Δεν είναι ιδιαίτερα περίπλοκη διαδικασία, αλλά είναι μία ακόμα γραφειοκρατική επιβάρυνση που δεν υπήρχε στο παρελθόν.
Φαίνεται ότι για τους Ευρωπαίοι που ζουν και δραστηριοποιούνται στη Βρετανία εδώ και χρόνια δεν αλλάζει το σημερινό καθεστώς. Δυσκολεύει, όμως, η επανένωσή τους με μέλη της οικογένειάς τους, στην περίπτωση που αυτά επιθυμούν να τους ακολουθήσουν στη Βρετανία. Υπάρχουν πολλά ζευγάρια, στα οποία το ένα μέλος εργάζεται και διαμένει στην Αγγλία, ενώ το άλλο ετοιμαζόταν να ακολουθήσει. Η μετάβαση αυτή σε κάποιες περιπτώσεις δεν θα είναι εφικτή μετά τις 31 Δεκεμβρίου. Ακόμα και τέκνα ή σύζυγοι οφείλουν να πληρούν τους νέους και αυστηρούς κανόνες μετανάστευσης που έχει θέσει η χώρα.
Τα πράγματα περιπλέκονται ιδιαίτερα για όσους θα προσπαθήσουν να εργαστούν στη Βρετανία από το 2021 και μετά. Σε περίπτωση που κάποιος δεν διαθέτει το περίφημο pre settled status, δηλαδή το καθεστώς της άδειας προσωρινής παραμονής, η μετανάστευση μετατρέπεται σε ηράκλειο άθλο, επειδή θα υπόκειται στη νέα μεταναστευτική πολιτική του Λονδίνου. Αυτή προβλέπει ένα point system για τους μετανάστες, αντίστοιχο με αυτό της Αυστραλίας.
Οι ενδιαφερόμενοι μοριοδοτούνται με βάση τις δεξιότητες, τις γνώσεις, τις σπουδές και την εμπειρία τους. Αυτό σημαίνει ότι η στρόφιγγα των ευκαιριών κλείνει, ειδικά για τους ανειδίκευτους εργάτες, ενώ περιορίζονται οι ευκαιρίες και για τους υπόλοιπους. Στους χαμηλής ειδίκευσης εργαζομένους, ακόμα και αν τα καταφέρουν να εξασφαλίσουν βίζα, ενδέχεται να χορηγείται βίζα εργασίας διάρκειας μονάχα 12 μηνών.
Το σύστημα πόντων για τους μετανάστες περιλαμβάνει μία κατηγορία βίζας για ειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Για να έχει κάποιος δικαίωμα αίτησης γι’ αυτή τη βίζα, πρέπει να αποδείξει ότι κάποιος εργοδότης, εγκεκριμένος από το υπουργείο Εσωτερικών (Home Office), του προσφέρει θέση εργασίας για να εργαστεί στο απαιτούμενο επίπεδο εξειδίκευσης. Ο μισθός που θα λαμβάνει από τον εργοδότη οφείλει να ανέρχεται τουλάχιστον στο κατώτατο όριο μισθών (συνήθως 26.500 στερλίνες ετησίως ή τον αγοραίο μισθό για τη συγκεκριμένη εργασία – όποιο από τα δύο είναι υψηλότερο).
Ένας ακόμα όρος είναι η γνώση της αγγλικής γλώσσας. Πρέπει πλέον κάποιος να μιλάει αγγλικά στο ενδιάμεσο επίπεδο Β1 (στην κλίμακα του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς για τις γλώσσες). Ακόμα, όμως, και στην περίπτωση που κάποιος πληροί όλα τα παραπάνω και αποφασίσει να αναζητήσει την τύχη του στη Βρετανία, θα χρειαστεί να έχει ένα εξασφαλισμένο εισόδημα 25.000-30.000 στερλινών, αλλά και να δώσει έξι μήνες μπροστά νοίκι, ώστε να εξασφαλίσει τη στέγασή του.
Τι επιπλέον περιλαμβάνει η συμφωνία για το Brexit;
Η συμφωνία διασφαλίζει την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς και το αδιαίρετο των τεσσάρων ελευθεριών (άνθρωποι, αγαθά, υπηρεσίες και κεφάλαια).
Η συμφωνία αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι το ΗΒ εγκαταλείπει το οικοσύστημα της ΕΕ των κοινών κανόνων, των μηχανισμών εποπτείας και επιβολής και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί πλέον να απολαμβάνει τα οφέλη της ένταξης στην ΕΕ ή της ενιαίας αγοράς.
Σε ό,τι αφορά τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, αυτή προβλέπει μηδενικούς δασμούς και μηδενικές ποσοστώσεις για όλα τα εμπορεύματα που συμμορφώνονται με τους κανόνες και καλύπτει όχι μόνο το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, αλλά και ένα ευρύ φάσμα άλλων τομέων που ενδιαφέρουν την ΕΕ, όπως επενδύσεις, ανταγωνισμός, κρατικές ενισχύσεις, φορολογική διαφάνεια, αεροπορικές και οδικές μεταφορές, ενέργεια και αειφορία, αλιεία, δεδομένα προστασία και συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης.
Τα αλιευτικά δικαιώματα ήταν ένα από τα βασικότερα σημεία τριβής στις διαπραγματεύσεις για το Brexit.
Τελικά συμφωνήθηκε ότι μέχρι τον Ιούνιο του 2026 οι Ευρωπαίοι ψαράδες θα πρέπει να πιάνουν 25% λιγότερα ψάρια στα νερά της Βρετανίας.
Μετά από την ημερομηνία αυτή, ο βαθμός πρόσβασης των Ευρωπαίων αλιέων θα αποτελεί αντικείμενο ετήσιας διαπραγμάτευσης.
Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η συμφωνία σημαίνει ότι τα αλιευτικά της έχουν εγγυημένη πρόσβαση στα βρετανικά ύδατα κατά τη μεταβατική περίοδο.
Για το Ηνωμένο Βασίλειο, η συμφωνία κατοχυρώνει πως η Βρετανία δεν περιλαμβάνεται πια στην κοινή αλιευτική πολιτική του μπλοκ.
Η διατήρηση ανοιχτών συνόρων μεταξύ της Βόρειας Ιρλανδίας και της Ιρλανδίας ήταν δηλωμένος στόχος και των δύο πλευρών.
Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, που θεσπίστηκε για πρώτη φορά στην αρχική συμφωνία του Brexit, η Βόρεια Ιρλανδία θα παραμείνει στην ενιαία αγορά αγαθών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα συνεχίσει να επιβάλλει τους αντίστοιχους τελωνειακούς κανόνες στα λιμάνια της. Είναι μια μεγάλη παραχώρηση από την πλευρά του Λονδίνου.
Βάσει της συμφωνίας, οι Ισπανοί πολίτες θα συνεχίσουν να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο Βρετανικό Υπερπόντιο Έδαφος. Οι Βρετανοί θα πρέπει να επιδεικνύουν διαβατήριο. Οι Γιβραλταριανοί θα έχουν ελεύθερη πρόσβαση στη ζώνη Σένγκεν.
Όσο για τις μελλοντικές διαφωνίες, αν δηλαδή μια πλευρά επιθυμεί να αλλάξει την περιβαλλοντική ή εργατική νομοθεσία της, για παράδειγμα, σε περίπτωση που οι δύο πλευρές δεν μπορούν να συμφωνήσουν θα αναλαμβάνει ένας νέος μηχανισμός διαιτησίας.
Πηγή: Πρώτο Θέμα, Euronews
