Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας είναι πάρα πολύ συχνή ψυχιατρική διαταραχή, που εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και διακρίνεται από κάποια χαρακτηριστικά, όπως η απροσεξία, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα, τα οποία δεν ανταποκρίνονται στην ηλικία του παιδιού. Η διεθνής ονομασία της είναι Attention Deficit Hyperactivity Disorder(ADHD). Οι συνέπειες αυτής της διαταραχής είναι η πτώση της κοινωνικής, σχολικής και επαγγελματικής λειτουργικότητας.
Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι κληρονομικοί και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες ευθύνονται για αυτή τη διαταραχή. Σε σοβαρές περιπτώσεις διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας δίνεται φαρμακευτική αγωγή, ενώ και η παρέμβαση του εκπαιδευτικού είναι πολύ σημαντική για την αντιμετώπισή της. Βέβαια, είναι πολύ σημαντική και η βοήθεια της οικογένειας στο σπίτι, ώστε το παιδί να οργανώνει το διάβασμά του και να ολοκληρώνει τις σχολικές του εργασίες.
Κατά τον Κάκουρο (2001), το 1845, ο Δρ. Heinrich Hoffman, έγραψε τα χαρακτηριστικά της ΔΕΠ/Υ. Η επιστημονική της προσέγγιση έγινε το 1902 από τον Βρετανό παιδιάτρο George Hill, ο οποίος περιέγραψε 43 παιδιά, τα οποία είχαν προβλήματα συγκέντρωσης, παρορμητικότητας και υπερκινητικότητας. Το 1980 η Αμερικάνικη Ψυχιατρική Ένωση στο DSM-III γίνεται χρήση του όρου «Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα». Η ΔΕΠ-Υ έλαβε τη σημερινή ονομασία με την τέταρτη έκδοση του DSM, το 2013 ακολούθησε η πέμπτη έκδοση του DSM με τα νέα κριτήρια της ΔΕΠ-Υ.
Σύμφωνα με το DSM-III, τα συμπτώματα των παιδιών με ΔΕΠ/Υ χωρίζονται σε πρωτογενή και σε δευτερογενή. Στα πρωτογενή συμπτώματα της ΔΕΠ/Υ είναι η διάσπαση της προσοχής, όπου, παρουσιάζεται δυσκολία να συγκεντρωθούν σ’ ένα αντικείμενο ή στην εκμάθηση της νέας γνώσης, δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν τις σχολικές εργασίες και συχνά χάνουν πράγματα που τους είναι απαραίτητα όπως μολύβια-γόμες. Επίσης, δεν ακολουθούν εύκολα τις οδηγίες και μιλούν ακατάπαυστα. Στα δευτερογενή συμπτώματα εντάσσεται η δυσκολία του παιδιού να διατηρήσει τις φιλίες του και έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση. Επιπλέον, το παιδί, μπορεί να εμφανίσει σημάδια απειθαρχίας και επιθετικότητας. Είναι συχνό φαινόμενο τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ, να εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες σε ποσοστό 25%-70%, όπως δυσορθογραφία, δυσλεξία και δυσαριθμία.
Οι παράγοντες που ευθύνονται για την εμφάνιση της ΔΕΠ/Υ είναι κληρονομικοί και περιβαλλοντικοί. Σύμφωνα, με τους Farane, Bierderman & Friedman (2000), η κληρονομικότητα της ΔΕΠ/Υ αγγίζει το 76% λόγω των γονιδίων και είναι μεταξύ των πιο κληρονομήσιμων διαταραχών, με αναλογία 4 αγόρια προς 1 κορίτσι. Επίσης, σύμφωνα με έρευνα των Grizenko & Jobber(2008), υπάρχει σχέση μεταξύ του στρες της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και των σοβαρών συμπτωμάτων της ΔΕΠ/Υ.
Το σχολείο μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των παιδιών με ΔΕΠ/Υ, καθώς, μπορεί σε μεγάλο βαθμό, να βοηθήσει στον περιορισμό τους. Ένα κατάλληλο σχολικό περιβάλλον μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να παρουσιάσουν βελτίωση. Ο εκπαιδευτικός, με τις δράσεις του, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη των παιδιών. Είναι ο πρώτος που θα πρέπει να ενημερωθεί από τους γονείς για την ύπαρξη της ΔΕΠ/Υ στο παιδί. Θα πρέπει να συνεργαστεί με τις υπόλοιπες εμπλεκόμενες ειδικότητες που παρακολουθούν το παιδί, όπως ο ψυχολόγος, ο λογοθεραπευτής και ο εργοθεραπευτής.
Οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις σχετικά με τη ΔΕΠ/Υ συνδέονται με τη διαμόρφωση κατάλληλου εκπαιδευτικού περιβάλλοντος, με τη μείωση των θορύβων και των διασπαστικών στοιχείων, με συχνά διαλείμματα ανάμεσα στις σχολικές εργασίες και τη διαχείριση της μαθησιακής διαδικασίας, εκ μέρους του εκπαιδευτικού.
Οι γονείς έχουν να παίξουν κι αυτοί σημαντικότατο ρόλο στην αντιμετώπιση της ΔΕΠ/Υ. Αρχικά, καλό θα ήταν για τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ είναι να έχουν οργανωμένο πρόγραμμα με ξεκάθαρους κανόνες και ρουτίνες, που το παιδί τα γνωρίζει εκ των προτέρων. Οι γονείς, λοιπόν, μπορούν να φτιάξουν μία λίστα καθηκόντων που έχει να κάνει το παιδί για την επόμενη μέρα μέχρι το παιδί να ”σβήσει” όλες τις ασκήσεις που έχει να διεκπεραιώσει . Περάστε ανά τακτά χρονικά διαστήματα να βεβαιωθείτε ότι όλα βαίνουν καλώς και αν χρειάζεται κάποια βοήθεια. Αφού βοηθήσουμε το παιδί στην οργάνωση και την ησυχία στο σωστό χρόνο και χώρο τότε απομακρυνόμαστε από το παιδί για να μάθει να διαβάζει μόνο του. Αν το παιδί σας π.χ. κάνει ορθογραφικά λάθη, δείτε τα μαζί, συζητήστε τα, βοηθήστε το να εντοπίζει τα λάθη του και να τα διορθώνει. Δεν έχει σημασία να παρουσιάζει τα τέλεια γραπτά στο σχολείο, αλλά να μαθαίνει και να μην παρατάει μισές τις ασκήσεις να προσπαθεί και να πηγαίνει ”γραμμένος”. Σιγουρευτείτε ότι έχει βάλει τα απαραίτητα στην τσάντα του και ότι δεν έχει ξεχάσει τα τετράδια του στο σπίτι.
Επιπλέον προσπαθήστε να μην κρίνετε, δώστε μια δεύτερη ευκαιρία, μην το αποδοκιμάζετε . Εστιάστε στην επιθυμητή συμπεριφορά και επιβραβεύστε την καλή συμπεριφορά. Για την αντιμετώπιση αυτών των μαθησιακών δυσκολιών βοηθάει αρκετά οποιοδήποτε παιχνίδι που απαιτεί τη μνήμη και την προσοχή του παιδιού. Το παιδί περιμένει τη σειρά του και ακολουθεί κανόνες που βοηθούν στην αντιμετώπιση της ΔΕΠ/Υ. Τέτοια παιχνίδια είναι η μονόπολη, το παζλ, το φιδάκι, μάντεψε ποιος, μικροί γιατροί, λαβύρινθοι κλπ. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι πρωταρχικός σκοπός του παιχνιδιού είναι να ψυχαγωγήσει το παιδί. Μέσα από το παιχνίδι συζητάμε τις επιτυχίες (ανέβασμα σκάλας) και τις αποτυχίες (κατέβασμα φιδιού) και γινόμαστε παράδειγμα με τη συμπεριφορά μας, ειδικά στις αποτυχίες. Βοηθάμε τα παιδιά να εξασκηθούν στη διαχείριση της αποτυχίας και τονίζουμε την ανάγκη να ξεπεράσουμε γρήγορα την απογοήτευση. Φυσικά αν καμία δραστηριότητα δε βοηθήσει πλήρως το παιδί απευθυνόμαστε σε κάποιο δημόσιο κέντρο διάγνωσης (ΚΕΔΔΥ) για ενισχυτική διδασκαλία με ειδικό θεραπευτή- παιδαγωγό. Αυτό πρέπει να γίνεται όσο το δυνατό πιο άμεσα και νωρίς ώστε να μην δημιουργούνται μεγάλα μαθησιακά κενά στο παιδί.
Εν κατακλείδι είτε ένα παιδί είναι λαμπρό, είτε είναι συμπονετικό, ή έχει φοβερή φαντασία, το διαφορετικό είναι καλό. Τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ μας θυμίζουν πως η διαφορετικότητα είναι το αλατοπίπερο της ζωής. Το να μάθουμε να εκτιμούμε και να δεχόμαστε πολλές διαφορετικές προσωπικότητες είναι μια κοινωνική ικανότητα ζωής, τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες!
Πηγή: Κάκουρος, Ε. & Μανουδάκη Κ., (2012). Διαταραχή ελλειμματικής ΠΡΟΣΟΧΗΣ-ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ-Θεωρητικές προσεγγίσεις και θεραπευτική αντιμετώπιση. Εκδόσεις GATENBERG.
