Τι σημαίνει Σχολική Ετοιμότητα; Σημαίνει ότι το παιδί έχει κατακτήσει βασικές δεξιότητες και γνώσεις σε ικανοποιητικό επίπεδο όσον αφορά την σωματική-κινητική ανάπτυξη, την ψυχοκοινωνική-συναισθηματική ανάπτυξη και την γλωσσική-γνωστική ανάπτυξη που του επιτρέπει να ανταποκριθεί με επιτυχία στις απαιτήσεις του δημοτικού σχολείου.
Ηλικιακά, τα περισσότερα παιδιά έχουν φτάσει σ’ αυτό το επίπεδο και πληρούν τις προϋποθέσεις ένταξης μεταξύ 5 ετών και 7μηνών και 6 ετών και 6 μηνών.
Κάποια παιδιά παρότι βρίσκονται στην ηλικία αυτή και τυπικά δικαιούνται να φοιτήσουν στην Α Δημοτικού, δεν είναι ακόμη “ώριμα” ώστε να αντεπεξέλθουν με επάρκεια στο νέο απαιτητικό τους ρόλο. Παρακάτω αναφέρονται τα βασικά κριτήρια σχολικής ετοιμότητας που συνδέονται άμεσα με την ομαλή προσαρμογή του παιδιού στην Α δημοτικού:
Βασικά κριτήρια Σχολικής Ετοιμότητας
ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ
- Ακολουθεί σύνθετες οδηγίες
- Παρακολουθεί και κατανοεί ιστορίες (κατάλληλες για την ηλικία του)
- Παρακολουθεί και κατανοεί μια απλή συνομιλία
Έκφραση Λόγου
- Χρησιμοποιεί προτάσεις που περιλαμβάνουν δύο ή περισσότερες ιδέες
- Χρησιμοποιεί περιγραφική γλώσσα
- Γνωρίζει απέξω και απαγγέλλει κάποια κοινά ποιηματάκια και τραγούδια
- Προσποιείται, δημιουργεί και συνθέτει τραγούδια ή ιστορίες
- Λέει ή επαναφηγείται ιστορίες ή/και καθημερινές εμπειρίες
- Κάνει ερωτήσεις και εκφράζει την περιέργεια του
- Εκφράζει ιδέες έτσι ώστε οι άλλοι να μπορούν να τις καταλάβουν
- Απαντάει με «ναι-όχι» σε ερωτήσεις (κλειστού τύπου)
- Απαντάει σε (ανοικτού τύπου) ερωτήσεις (π.χ., «Πώς περάσατε τις διακοπές σας;»)
- Απαντάει σε ερωτήσεις που εισάγονται με τι, πώς, που, πότε, γιατί.
- Συμμετέχει σε συζητήσεις
- Κάνει το ίδιο το παιδί έναρξη συζήτησης
- Χρησιμοποιεί σωστά τον πληθυντικό αριθμό
- Μπορεί να χρησιμοποιεί τη γλώσσα για τα αντίθετα και για να συγκρίνει πράγματα
- Μιλά για πράγματα που πρόκειται να συμβούν, καθώς και πράγματα που έχουν ήδη συμβεί
- Η ομιλία του είναι πλήρως κατανοητή
- Χρησιμοποιεί σωστά την μελωδικότητα της φωνής του (προσωδία) ψιθυρίζει και αλλάζει τόνο φωνής αν χρειαστεί
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ
- Μπορεί να συστηθεί σε κάποιον
- Παίζει με άλλα παιδιά
- Χαιρετάει σε είσοδο και έξοδο από κάποιο χώρο
- Έχει βλεμματική επαφή
- Κάνει έναρξη διαλόγου
- Διατηρεί διάλογο
- Χρησιμοποιεί εκφράσεις προσώπου (σε κάποιο βαθμό)
- Προσαρμόζεται σε μη οικείες συνθήκες
- Έχει περιέργεια για τον κόσμο
- Ακολουθεί κανόνες
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
Η ικανότητα του παιδιού να οργανώνεται σε γνωστικά απαιτητική δραστηριότητα, χωρίς άμεση επιτήρηση από ενήλικα (ενήλικας σε ρόλο παρατηρητή).
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ – ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Ικανοποιητική ικανότητα συγκέντρωσης προσοχής τόσο σε δραστηριότητες τραπεζιού, όσο και στο χώρο. Είναι σημαντική η καλή οργάνωση σε πολυαισθητηριακό περιβάλλον (ήχων,οπτικών ερεθισμάτων, απτικών ερεθισμάτων κτλ.) και η σχετική σταθερότητα ποιότητας παραγόμενου έργου στο περιβάλλον αυτό. Ικανοποιητική διάρκεια οργάνωσης στην καθιστή θέση. Ανταπόκριση σε ομαδική εντολή.
ΑΔΡΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται σε δραστηριότητες αδρής κινητικότητας (ισορροπία, αδρός και αμφίπλευρος συντονισμός, ασκήσεις με πηδήματα και μπάλα, πλευρίωση, πέρασμα μέσης γραμμής σώματος).
ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Να έχει κατακτήσει ώριμη λεπτή κίνηση και γραφοκινητικότητα (χρήση ψαλιδιού, σύλληψη μολυβιού, αντιγραφική ικανότητα φορμών και κεφαλαίων γραμμάτων, οπτικοκινητικός συντονισμός, οπτική επεξεργασία).
ΠΡΑΞΙΑΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ
Να ανταποκρίνεται και να οργανώνει την δράση του καθώς και την εκτέλεσή της.
ΑΥΤΟΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ
Πλήρης ανεξαρτησία σε πλύσιμο, ντύσιμο, φαγητό, τουαλέτα.
ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ
Δεξιότητες προσανατολισμού και κατευθυντικότητας στο χρόνο και στο χώρο ΜΝΗΜΗ
Καλή ακουστική και οπτική μνήμη (να θυμάται έως 6 ψηφία – εικόνες ανάκληση).
ΛΟΓΙΚΟΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
- Αναγνωρίζει μεγέθη (πχ. Μικρό-μεγάλο-μεσαίο, ψηλό –χαμηλό ) και μπορεί να κάνει συγκρίσεις μεγεθών.
- Αναγνωρίζει ποσότητες (πχ. πολλά-ένα-λίγα, περισσότερα-λιγότερα,άδειο-γεμάτο).
- Μπορεί να κάνει σειροθετήσεις κατά μέγεθος και ποσότητα.
- Μπορεί να ομαδοποιεί αντικείμενα
- Μπορεί να καταμετρήσει τουλάχιστον δέκα αντικείμενα με στρατηγική
- Μπορεί να αναγνωρίσει τους αριθμούς ως το δέκα
- Μπορεί να αντιστοιχίσει αριθμό με αντίστοιχο αριθμό αντικειμένων
- Μπορεί να αναγνωρίσει ιδιότητες αντικειμένων (πχ. μαλακό-σκληρό, βρεγμένο -στεγνό, γυάλινο, πλαστικό, ξύλινο, κρύο-ζεστό)
- Αναγνωρίζει και εντοπίζει ομοιότητες και διαφορές (πχ.σε αντικείμενα, εικόνες)
- Αναγνωρίζει τα χρώματα
- Αναγνωρίζει τα σχήματα
- Αναγνωρίζει και τοποθετεί αντικείμενα με τη σειρά πρώτο-δεύτερο-τρίτο
- Αντιλαμβάνεται την έννοια μισό -ολόκληρο
ΓΡΑΦΟ-ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΟΤΗΤΑ
- Αναγνωρίζει μεμονομένα τα κεφαλαία φωνήματα του αλφάβητου
- Μπορεί να γράφει τα περισσότερα γράμματα του αλφάβητου
- Αναγνωρίζει πρώτο φώνημα λέξης (π.χ. “α” από τη λέξη “άλογο”)
- Μπορεί να γράφει το όνομα του
- Αντιγράφει λέξεις
- Εντοπίζει μεμονωμένα φωνήματα μέσα σε λέξη
ΕΝΝΟΙΕΣ ΧΩΡΟΥ
Αναγνωρίζει την θέση αντικειμένων και του σώματός του καθώς και τοποθετεί αντικείμενα στο χώρο του σύμφωνα με τις έννοιες:
Πάνω-κάτω, μέσα-έξω, μπροστά-πίσω, κοντά-μακριά, ανάμεσα, δεξιά-αριστερά, πρώτο-τελευταίο.
ΕΝΝΟΙΕΣ ΧΡΟΝΟΥ
- Αντιλαμβάνεται τις έννοιες: πρωί-μεσημέρι-βράδυ, πρίν-τώρα-μετά, χθές-σήμερα-αύριο.
- Λέει τις ημέρες της εβδομάδας με την σειρά.
- Γνωρίζει τις εποχές του χρόνου και τις συνδέει με τα αντίστοιχα καιρικά φαινόμενα (πχ. Τον χειμώνα κάνει κρύο)
Σύμφωνα με τη λογική του δείκτη νοημοσύνης, «έξυπνος μαθητής», για παράδειγμα, θεωρείται αυτός που λέει απ’ έξω το μάθημα, που γράφει χωρίς λάθη, και που αποκτά εύκολα γνώσεις. Το πώς νιώθει, πώς αντιδρά ως παιδί, κανένας δείκτης νοημοσύνης δε μπορεί να το δείξει.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης ενός παιδιού κατά την ένταξή του στην Α δημοτικού αφορούν στο τρίπτυχο της συναισθηματικής νοημοσύνης, της συναισθηματικής ωριμότητας και της συναισθηματικής ετοιμότητας, και μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής:
Συναισθηματική νοημοσύνη
Η ικανότητα να ερμηνεύει κανείς τα συναισθήματα των άλλων και να διαχειρίζεται διαπροσωπικές σχέσεις και αλληλεπιδράσεις. Η ικανότητα για λογικό έλεγχο των συναισθημάτων για χειρισμό της συναισθηματικής ζωής με την νοημοσύνη. Η ικανότητα να γνωρίζει κανείς πότε βιώνει ένα συναίσθημα, να μπορεί να κατονομάσει τα συναισθήματα του άλλου αλλά και να αναγνωρίζει και να είναι ευαίσθητος στην εκδήλωση των συναισθημάτων των άλλων (Goleman, 1995).
Συναισθηματική ωριμότητα
Συναισθηματική (αλλιώς ψυχοκοινωνική) ωριμότητα είναι η ικανότητα προσαρμογής ενός παιδιού στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, η οποία εξαρτάται από τα ατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού σε συνδυασμό με τη διαπαιδαγώγησή του.
Τα επτά συστατικά στοιχεία της συναισθηματικής ετοιμότητας σύμφωνα με τον Gottman.J, 1997:
- ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ: Η αίσθηση ελέγχου και άνεσης του παιδιού πάνω στο σώμα του και στη συμπεριφορά του.
- ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ: Η εντύπωση του παιδιού ότι η ανακάλυψη και οι καινούργιες ιδέες του θα είναι θετικές και θα προσφέρουν ικανοποίηση
- ΠΡΟΘΕΣΗ: Περιέχει την αίσθηση επιδεξιότητας και αποτελεσματικότητας
- ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΣ: Η ικανότητα του παιδιού να συντονίζει και να ελέγχει την δράση του με τρόπους κατάλληλους προς την ηλικία του
- ΑΡΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑ: Η ικανότητα του παιδιού να σχετίζεται με τους άλλους έχοντας άμεση κατανόηση και συναίσθημα για την κατάσταση τους
- ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: Η επιθυμία και η ικανότητα του παιδιού να ανταλλάσει, με τρόπο λεκτικό κυρίως, ιδέες και συναισθήματα με τους συνομηλίκους του
- ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΜΟΤΗΤΑ: Η δεξιότητα του παιδιού και η συναισθηματική ωριμότητα να συνεργάζεται στις ομαδικές δραστηριότητες
Συνοψίζοντας κατά την ένταξη στο δημοτικό σχολείο το παιδί θα πρέπει να έχει κατακτήσει σε συναισθηματικό επίπεδο τα εξής:
- την ικανότητα αναγνώρισης των συναισθημάτων του
- την ικανότητα να δείχνει/εξωτερικεύει τα συναισθήματά του
- την ικανότητα ρύθμισης/διαχείρισης των συναισθημάτων του
- την ικανότητα ενσυναίσθησης (αρχίζει να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων)
- βασικές ικανότητες διαχείρισης σχέσεων (π.χ. διαχείριση συγκρούσεων, επικοινωνία, ομαδικότητα–συνεργατικότητα)
- να έχει αρχίσει να αναπτύσσεται η ικανότητα στρατηγικών για την επίλυση προβλημάτων της καθημερινής ζωής
- να μπορεί να διαχωρίζει το φανταστικό από το πραγματικό
- να αντέχει στην πίεση και να είναι σε θέση να ζητήσει βοήθεια αν χρειαστεί
- να μπορεί να διαχειριστεί την ματαίωση
Νηπιαγωγείο-Προδημοτική
Ένας από τους παράγοντες που δρουν θετικά στην συναισθηµατική ανάπτυξη του παιδιού είναι η φοίτηση σε νηπιαγωγεία ή παιδικούς σταθµούς. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που φοιτούν σε νηπιαγωγεία εκδηλώνουν πιο έντονα την πρωτοβουλία, την αυτονοµία, την αυτοπεποίθηση σε σχέση µε τα παιδιά που δεν φοιτούν. Το νηπιαγωγείο συνεπώς διευκολύνει την προσαρµογή των παιδιών, την αυτονοµία και την αυτοέκφραση.
Το ψυχολογικό κλίµα µέσα στην τάξη παίζει σηµαντικό ρόλο στην συναισθηµατική ανάπτυξη του παιδιού. Οπωσδήποτε η γενικότερη συµπεριφορά, στάση, προσωπικότητα, σχέση, συνεργασία, επαφή που έχουν οι νηπιαγωγοί µε τα παιδιά στην τάξη παίζει σπουδαίο ρόλο.
Πέντε στάδια συναισθηµατικής αγωγής που συνήθως ακολουθούν οι γονείς
Τα πέντε στάδια συναισθηµατικής αγωγής που συνήθως ακολουθούν οι γονείς (Gottman, 2000), και σωστό είναι να ακολουθούν και οι δάσκαλοι για να ενδυναμώσουν την συναισθηματική ωριμότητα των παιδιών:
- Έχουν επίγνωση των συναισθηµάτων των παιδιών.
- Βλέπουν το συναίσθηµα ως µια ευκαιρία για οικειότητα και διδασκαλία.
- Ακούν προσεκτικά, δείχνουν ενσυναίσθηση και αναγνωρίζουν τα αρνητικά συναισθήµατα του παιδιού.
- Βοηθούν το παιδί να βρει λέξεις για να κατονοµάσει τα συναισθήµατά του.
- Τέλος, θέτουν όρια και ταυτόχρονα εξετάζουν κάποιες στρατηγικές για την επίλυση του συγκεκριµένου προβλήµατος.
Ένα παράδειγμα:
Σε περίπτωση που το παιδί εκφράζει το συναίσθημα του με τρόπο μη αποδεκτό (κλοτσάει αντικείμενα) δεν απορρίπτουμε το συναίσθημα του παιδιού αλλά την λάθος συμπεριφορά π.χ. «δεν είναι κακό να είσαι θυμωμένος, όμως είναι κακό να κλοτσάς αντικείμενα». Του αναφέρουμε ότι θα τα καταφέρει την επόμενη φορά να θυμάται ότι μπορεί να βρει τρόπους να ηρεμεί. Του προτείνουμε τρόπους και του ζητούμε να τους θυμάται. Του υπενθυμίζουμε κάθε φορά που θα επαναλάβει την ‘λάθος’ αντίδραση τι πρέπει να κάνει. Φροντίζουμε να το επιβραβεύουμε για τις σωστές συμπεριφορές και για την προσπάθεια του π.χ. «σήμερα κατάφερες να….., χαίρομαι πολύ για εσένα» και αποφεύγουμε να τονίζουμε τις λάθος συμπεριφορές «πρόσεχε μην μαλώσεις με τα άλλα παιδιά την επόμενη φορά!»
Πηγή: Iria Writes
