Ένα νέο ερευνητικό πρόγραμμα που αποτελεί καινοτόμο πρόταση στα εκπαιδευτικά δρώμενα της Κύπρου, εφαρμόστηκε σε πιλοτική βάση, κατά την περσινή σχολική χρονιά, σε δύο Δημοτικά σχολεία. Στο επίκεντρο του προγράμματος, τέθηκε ένα ζήτημα που απασχολεί διαρκώς τους εκπαιδευτικούς, αυτό των προβλημάτων συμπεριφοράς ήπιας ή και χρόνιας μορφής που παρουσιάζουν οι μαθητές. Βάσει των αποτελεσμάτων της σχετικής έρευνας, προέκυψε πως όταν το σχολείο εστιάζει μόνο στον μαθησιακό τομέα, δεν είναι αρκετό για μεγιστοποίηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Διαπιστώθηκε επίσης, πως η αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς πυροσβεστικού χαρακτήρα (π.χ. αποβολές, ποινές, τιμωρίες) αυξάνουν την παραβατικότητα και τα προβλήματα συμπεριφοράς μακροχρόνια.
Έτσι, στο πλαίσιο του προγράμματος, το κάθε σχολείο προχώρησε σε ανασχεδιασμό της πειθαρχίας, δίνοντας έμφαση στη δημιουργία και ανάπτυξη ασφαλούς, θετικού και ενιαίου σχολικού περιβάλλοντος για πρόληψη και αντιμετώπιση μαθησιακών προβλημάτων, αλλά και προβλημάτων συμπεριφοράς. Ενδεικτική είναι και η ονομασία του ερευνητικού έργου: «Προώθηση Θετικής Συμπεριφοράς» ή αλλιώς «ΠροΘΕΣυ».
Αρχικά, τα δύο εμπλεκόμενα σχολεία προχώρησαν σε καταγραφή των προβληματικών συμπεριφορών. Στη συνέχεια καθορίστηκαν κοινές σχολικές αξίες και αναμενόμενες συμπεριφορές για όλους, δημιουργήθηκαν κοινά σχέδια μαθήματος για διδασκαλία βασικών συμπεριφορών σε όλες τις τάξεις, ενώ παράλληλα καταρτίστηκε ένα σύστημα επιβράβευσης των παιδιών.
Τα πρώτα βήματα εφαρμογής αυτού του νέου συστήματος πρόληψης, παρουσιάστηκαν σε συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Ιούνιο στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Σύμφωνα με τη σχετική παρουσίαση, παρατηρήθηκαν τα εξής:
- Η μείωση προβλημάτων συμπεριφοράς απαιτεί συστηματική και συλλογική προσέγγιση στο σχολείο.
- Η συνεχής έμφαση σε χρόνια προβλήματα συμπεριφοράς αυξάνει τα προβλήματα αυτά και δεν συμβάλλει στην πρόληψη.
- Η πρόληψη εστιάζεται στο ότι οι κοινωνικές δεξιότητες διδάσκονται με παρόμοιο τρόπο όπως οι μαθησιακές δεξιότητες.
Αξίζει να σημειωθεί πως το συγκεκριμένο σχολικό σύστημα παρουσιάζει εκτενή επιστημονική τεκμηρίωση τουλάχιστον δύο δεκαετιών στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία καθώς και σε ευρωπαϊκές χώρες (π.χ., Νορβηγία, Ολλανδία, Μεγάλη Βρετανία, Φινλανδία, Γερμανία). Στα σχολεία όπου εφαρμόζεται το σύστημα «ΠροΘΕΣυ» παρουσιάζεται μείωση των προβλημάτων συμπεριφοράς, αύξηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και βελτίωση του σχολικού κλίματος.
Ορισμοί προβληματικής συμπεριφοράς
➤Επίπεδο 1 – Ασήμαντες
Συμπεριφορές σύντομης διάρκειας που δεν παρεμποδίζουν τη διδασκαλία και μάθηση. Π.χ. ονειροπολεί, σταματά για λίγο καθώς εργάζεται.
➤Επίπεδο 2 – Ήπιες
Συμπεριφορές χαμηλής συχνότητας που παραβιάζουν τους κανόνες της τάξης, αλλά δεν παρεμποδίζουν σε σοβαρό βαθμό τη διδασκαλία και μάθηση. Π.χ. φωνάζει χωρίς να σηκώνει το χέρι, σηκώνεται από τη θέση του,
παίζει με αντικείμενα στο μάθημα, γράφει σημειώματα.
➤Επίπεδο 3 – Χρόνιες
Συμπεριφορές που διακόπτουν το μάθημα ή παρεμποδίζουν τη μάθηση εξαιτίας της αυξημένες συχνότητας. Επίσης, ήπιες συμπεριφορές που όταν επαναληφθούν, τρεις-τέσσερις φορές την ίδια μέρα, τότε κρίνονται ως χρόνιες. Π.χ. αντιμιλά στον εκπαιδευτικό, δεν κάνει την εργασία, σηκώνεται από τη θέση του.
➤Επίπεδο 4 – Σοβαρές
Συμπεριφορές που παρουσιάζουν απειλή στην ασφάλεια και τάξη του σχολικού περιβάλλοντος καθώς και χρόνιες συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται πολλές φορές την ίδια βδομάδα. Π.χ. παράνομες συμπεριφορές, φυσική βία, ασέβεια, βρισιές.
Το ερευνητικό έργο
Στα πλαίσια του Έβδομου Προγράμματος Πλαισίου για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη, η δρ Λευκή Κουρέα εξασφάλισε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε ανοικτό διεθνή διαγωνισμό στην κατηγορία «Άνθρωποι» με κατεύθυνση τη δράση Marie Skłodowska – Curie International Outgoing Fellowship. Η εν λόγω χρηματοδότηση αποτελεί τριετή εφαρμοσμένη εκπαιδευτική έρευνα μεικτής μεθοδολογίας σε Δημοτικά σχολεία της Αμερικής και της Κύπρου. Για τον σκοπό αυτό, έχει υπογραφεί συμφωνία εταίρων μεταξύ του Πανεπιστημίου Κύπρου και του University of North Carolina at Charlotte για τη διεξαγωγή της έρευνας.
Το ερευνητικό έργο με τίτλο «Establishing Safe, Positive, Inclusive School Environments: The three-tiered paradigm» αποτελεί καινοτόμο πρόταση στα εκπαιδευτικά δρώμενα της Κύπρου. Απώτερος σκοπός του ερευνητικού προγράμματος είναι ο ανασχεδιασμός της πειθαρχίας σε σχολικές μονάδες δίνοντας έμφαση στη δημιουργία και ανάπτυξη ασφαλούς, θετικού και ενιαίου σχολικού περιβάλλοντος μέσα από πολυ-επίπεδη προσέγγιση πρόληψης και αντιμετώπισης μαθησιακών και συμπεριφορικών προβλημάτων.
Πιο συγκεκριμένα, τo ερευνητικό έργο εξετάζει την αποτελεσματικότητα του σχολικού συστήματος Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς (ΠροΘΕΣυ) σε Δημοτικά σχολεία της Κύπρου και της Αμερικής. Το σύστημα «ΠροΘΕΣυ» είναι ευρύτερα γνωστό στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία ως School-Wide Positive Behavioral Interventions and Supports System ή School-Wide Positive Behavioral Supports.
Το πρώτο παγκύπριο συνέδριο για το σχολικό σύστημα «ΠροΘΕΣυ» διοργανώθηκε από το Πανεπιστημίου Κύπρου, στις 4 Ιουνίου, με υπεύθυνες έργου τις δρ Λευκή Κουρέα και δρ Ελένη Φτιάκα.
Η συχνότητα των προβλημάτων
>> Μιλά με άλλους καθώς διδάσκει ο δάσκαλος: 72%
>> Παίζει – ρίχνει αντικείμενα στο μάθημα: 61%
>> Διακόπτει το μάθημα χωρίς να σηκώνει χέρι: 50%
>> Καθυστερεί ή αρνείται να εργαστεί στο μάθημα: 44%
>> Σηκώνεται από τη θέση του: 39%
>> Κοροϊδεύει: 33%
>> Ενοχλεί τα πράγματα συμμαθητών του: 22%
>> Αντιμιλά στον δάσκαλο: 22%
>> Τσακώνεται με άλλους (αυλή ή τάξη): 22%
>> Δεν κάνει την κατ’ οίκον εργασία: 11%
>> Βρίζει: 11%
>> Απομονώνει άλλα παιδιά: 11%
>> Καθυστερεί να προσέλθει στην τάξη: 6%
>> Κάνει χειρονομίες: 6%
>> Λέει ψέματα: 6%
>> Μιλά στη σιωπηρή εργασία: 6%
>> Κάνει εργασίες άλλων μαθημάτων στο μάθημα: 6%
>> Δεν συνεργάζεται στην ομάδα: 6%
Κοινές αξίες
Σεβασμός:
- Είμαι ενεργός ακροατής.
- Χρησιμοποιώ ευγενικές λέξεις.
- Σηκώνω το χέρι.
- Κρατώ το επίπεδο της φωνής μου από 0 έως 2.
Υπευθυνότητα:
- Μπαίνω στην τάξη μόλις χτυπήσει το κουδούνι.
- Ακολουθώ τις οδηγίες του δασκάλου μου.
Ασφάλεια:
- Ζητώ άδεια όταν θέλω να σηκωθώ.
- Διατηρώ τον αυτοέλεγχό μου.
- Χρησιμοποιώ υλικά και εργαλεία με προσοχή.
Πηγή: Φιλελεύθερος/Χριστίνα Κυριακίδου
